وقتی در مورد کارکردهای بازار مالی مدرن (مثلا تقسیم ریسک و تسهیل تامین مالی) صحبت می‌کنیم به یک کارکرد مهم هم اشاره می‌کنیم: شفافیت اطلاعاتی از عمل‌کرد مدیران و قیود انضباطی روی رفتار آنان.

شکی نیست که مثل هر نهاد دیگری این‌جا هم این شفافیت همیشه کامل نیست و آیا انضباطی که روی مدیران تحمیل می‌شود کامل و بی‌نقص نیست. قبلا در این جا مواردی از رفتار کوتاه‌نگرانه ناشی از بازار مالی را ذکر کرده‌ایم. حال این یکی دو روزه مورد جدید اتفاق افتاده که مثالی برای حلقه بازخورد از اجتماع به سهام شرکت و مدیران ارشد آن است.

این دو روزه ویدئوهای مربوط به اخراج خشونت‌بار یک مسافر از خط هوایی یونایتد بسیار سر و صدا کرده‌اند. طبق یک قاعده قدیمی در بهینه‌سازی، خطوط هوایی همیشه چند نفر بیش از ظرفیت بلیط می‌فروشند چون انتظار دارند که به طور آماری چند نفر مسافر به پروازشان نرسند. به این ترتیب جلوی خالی ماندن صندلی‌ها را می‌گیرند. در مواردی هم که همه مسافران حاضر می‌شوند معمولا حراج‌مانندی برگزار می‌شود که به ۳-۴ نفر داوطلب جایزه‌ای (مثلا یک بلیط مجانی اضافی + پول هتل) داده می‌شود تا با پرواز دیگری بیایند و انصراف دهند. در عمل این جایزه این قدر جذاب هست که افرادی که کار اضطراری ندارند یا حتی گاهی ترجیح می‌دهند یک روز بیش‌تر در شهر مبداء بمانند آن را قبول کنند و پرواز انجام شود.

در پرواز روز یک‌شنبه هیچ مسافری حاضر نشده است تا جایزه حداکثر ۸۰۰ دلاری (این سقف جایزه است) برای انصراف را قبول کند و در نتیجه هواپیمایی United مدعی است که بر اساس الگوریتم رایانه‌ای خاصی چهار نفر مسافر با کم‌ترین دردسر تاخیر در پرواز (مثلا مسافر تنها، میان‌سال و نه کهنسال و الخ) را انتخاب کرده و آن‌ها را اجبار کرده که پرواز را ترک کنند (مقررات خرید بلیط این اجازه را روی کاغذ می‌دهد). یکی از مسافران که پزشک بوده قبول نکرده و شرکت هواپیمایی به نیروهای امنیتی فرودگاه متوسل شده که اون را با زور و ضرب و صورت خونین از هواپیما بیرون کنند. فیلم ماجرا توسط مسافران مختلف تهیه شده و پخش شده و باقی قضایا.

مدیرعامل یونایتد به جای عذرخواهی جدی در مورد ماجرا لحن مغرورانه‌ای به خود می‌گیرد و بازار مالی بعد از یک روز که منتظر واکنش شرکت بوده واکنش نشان داده و سهام یونایتد فقط در یک روز با نزدیک ۴ درصد افت مواجه می‌شود که معنی‌‌اش «یک میلیارد دلار» ثروت از دست‌رفته سهام‌داران شرکت است. حال مدیر عامل باید در مقابل این زیان عظیم به سهام‌داران پاسخ‌گو باشد که حتی ممکن است منجر به برکناری او شود.

دقت کنیم که اگر استانداردهای حساب‌داری ضعیف باشند و دست‌کاری بازار مرتب اتفاق بیفتد، افت و خیزهای قیمت سهام آن قدر زیاد خواهد بود که چنین واکنش معنی‌داری در بین آن‌ها گم خواهد شد. در نتیجه برای این‌که بازار مالی ابزار انتشار اطلاعات و انضباط مدیران باشد ابتدا باید ساختار نهادی لازم محکم باشد تا زنگ خطر قیمت سهام فقط در مواقع لازم به صدا درآید.

نویسنده: حامد قدوسی