مقدمه

طبق تعریف، “Private Equity” به صورت عمومی (مثلا در بازار بورس) معامله نمی گردد. بنابراین سرمایه‌گذاری در آن نقدشونده نیست و سرمایه‌گذاران باید افق ۵ تا ۱۰ ساله داشته باشند. این سرمایه‌گذاریِ بلندمدت؛ نیازمند شکیبایی، due diligence و نظارت مستقیم است.

همچنین عبارت “Private Equity” یک عبارت کلی است که خود شامل چهار استراتژی متمایز برای سرمایه‌گذاری می شود. سرمایه گذاری مخاطره آمیز (Venture Capital) یکی از این چهار استراتژی و معروف ترین آنها بوده و مربوط به تامین مالی شرکت های استارت‌آپ است.

در Private Equity ریسک بالا بوده اما بازده بالقوه نیز قابل توجه است. همچنین با تامین سرمایه در گردشِ مورد نیاز شرکت های خصوصی، به رشد و موفقیت آنها کمک می کند.

از جمله استارت آپ های موفق که توسط VC ها تامین مالی شده اند می توان به Cisco Systems، گوگل، مایکروسافت، Apple Computer، Intel Corporation و Genentech اشاره کرد.

مراحل تامین مالی

در حالی که برخی از صندوق های VC خود را برمبنای ناحیه جغرافیایی یا صنعت دسته بندی می کنند، شناخته شده ترین مشخصه صندوق های VC، مرحله تامین مالی است. برخی از صندوق ها در استارت آپی سرمایه گذاری می کنند که در اولین مرحله خود (Seed Capital) قرار دارد و برخی دیگر به شرکت هایی توجه می کنند که در مراحل بعدی قرار داشته و توسعه بیشتری یافته اند. بسته به مرحله ای که استارت آپ در آن قرار دارد، فرایند Due Diligence متفاوت است.

به طور کلی، پنج مرحله مجزا برای تامین مالیِ VC وجود دارد:

• angel investing
• seed capital
• first stage capital
• second stage/expansion capital
• mezzanine financing

Angel investing

ویژگی ها:

• کارآفرینی تنها وجود دارد که فقط ایده دارد.
• طرح کسب و کار (Business Plan) رسمی، تیم مدیریتی، محصول و تحلیل بازاری وجود ندارد.
• سرمایه گذاران عموما اقوام و دوستان هستند. همچنین ممکن است سرمایه گذار فرد ثروتمندی باشد که به صورت اتفاقی در شرکت های استارت آپ مشارکت داشته است.
• تامین مالی معمولا به صورت غیررسمی (عدم وجود قرارداد رسمی و…) صورت می گیرد.
• در این مرحله از تامین مالی، از کارآفرین انتظار می رود که نمونه ای از کالا یا خدمت ایجاد کند. همچنین پیش نویسی از طرح کسب و کار و برآوردی از پتانسیل بازار تهیه و حتی تعدادی از اعضای تیم مدیریتی اصلی و کلیدی را گردهم آورد.
• تست محصول یا بازاریابی صورت نگرفته است.
• مقدار تامین مالی در این مرحله بسیار کم و حدود ۵۰ تا ۵۰۰ هزار دلار است.
• تامین مالی صورت گرفته، صرفِ توسعه دادن ایده تا نقطه ای است که طرح کسب و کاری معقول (intelligent business plan) ایجاد گردد.

احتمالا برجسته ترین نمونه از این نوع تامین مالی، سرمایه گذاری صورت گرفته در گوگل باشد. گوگل به عنوان یک پروژه تحقیقاتی در سال ۱۹۹۶ توسط Larry Page و دوستش Sergey Brin، دانشجویان دکترای دانشگاه استنفورد آغاز گردید. این دو پروژه تحقیقاتی خود را به بزرگترین موتور جستجوی دنیا مبدل کردند.

Seed Capital

ویژگی ها:

• در این مرحله، طرح کسب و کار تکمیل شده و به شرکت VC ارائه می گردد.
• برخی از اعضای تیم مدیریتی گردهم آمده اند.
• تحلیل بازار توسط کارآفرین و تیم مدیریتی وی صورت گرفته است.
• تامین مالی جهت تکمیل فرایند توسعه محصول صورت گرفته و ممکن است به بازاریابی اولیه محصول برای مشتریان بالقوه نیز تخصیص یابد.
• مقدار تامین مالی معمولا بین یک تا پنج ملیون دلار است.
• نمونه اولیه ساخته شده و فرایند تست محصول آغاز می شود. بدین صورت که نمونه اولیه به رایگان در اختیار مشتریان بالقوه قرار می گیرد تا نظر آنها درباره بقاپذیری (viable)، طراحی و کاربرپسند بودن آن سنجیده شود.
• درآمدی وجود نداشته یا اندک بوده، بنابراین شرکت سودده نیست.
• سرمایه گذاران مخاطره پذیر (Venture capitalists) براساس due diligence خود از تیم مدیریتی استارت آپ، تحلیل بازاری خود از تقاضا برای محصول و بقاپذیری آن (در حالی که ارائه محصول به بازار نیازمند زمان بوده و رقبای دیگری نیز وجود دارند)، اعضای دیگری که نیاز است به تیم مدیریتی اضافه گردند و زمان مورد نیاز برای جذب سرمایه های دیگر از شرکت های VC مشابه یا صندوق های VC؛ اقدام به سرمایه گذاری می نمایند. قابل ذکر است که متاسفانه شرکت های VC مربوط به Seed Capital چندان زیاد نمی باشند. به همین دلیل ممکن است کارآفرین مجبور باشد برای این مرحله نیز متکی بر سرمایه گذارانِ Angel باشد.

Early stage venture capital

ویژگی ها:

• در این مرحله انتظار می رود استارت آپ محصولی بقاپذیر (viable) داشته باشد که مرحله آزمایشی (بتا) را رد کرده است. مرحله بعدی، شروعِ تستِ آلفا است. در این مرحله، دومین نمونه از محصول توسط کاربران نهایی مورد آزمایش قرار می گیرد.
• معمولا برای محصول/خدمت، قیمتی در نظر گرفته می شود.
• استارت آپ دارای درآمد است.
• میزان سرمایه گذاری در این فاز معمولا دو ملیون دلار و بیشتر است.
• تامین مالی صورت گرفته در این مرحله معمولا به منظور راه اندازی تولید محصول، در مقیاس تجاری است.
• تولید محصول دیگر در گاراژ کارآفرین یا فضای خالی یک مغازه خرده فروشی صورت نمی گیرد.
• شرکت شامل اصل “تداوم فعالیت (Going Concern)” شده و تیم مدیریتی اولیه (در صورت عدم تکمیل) شکل گرفته است.
• حداقل یک عضو هیئت مدیره شرکت از طرف “سرمایه‌گذار مخاطره پذیر (venture capitalist)” است.
• طرح کسب و کار و بازاریابی اصلاح، تولید آغاز و فروش اولیه صورت گرفته است.
• هدف استارت آپ این است که با محصول خود در بازار جابیفتد. بخشی از این هدف از طریق تست آلفا و بتا تحقق می یابد. اگرچه که باید تبلیغات بیشتری صورت پذیرد. همچنین در این مرحله کانال های توزیع باید شناسایی و محصول در این کانال ها تثبیت شده باشد. هدف مالی، رسیدن به نقطه سر به سر است.

Late stage/expansion venture capital

ویژگی ها:

• در این مرحله ممکن است شرکت استارت آپ اولین فصل سودآور خود را سپری کرده و یا تازه به نقطه سر به سر رسیده باشد.
• بقای محصول از نظر تجاری (Commercial viability) محقق شده است.
• مدیریت جریانات نقدی در این مرحله مهم است. چرا که شرکت در مرحله ای نیست که جریانات نقدی آن به تنهایی بتواند رشد آن را محقق کند.
• هدف از تامین مالی این مرحله، عبور دادن شرکت از بحران نقدینگی آن است. باقی سرمایه برای این موارد صرف می گردد: ورود به کانال های توزیع، ایجاد مراکز تماس (Call Centers)، توسعه تسهیلات تولیدی و جذب نخبگان عملیاتی و مدیریتی به منظور دوام بخشیدن به موفقیت استارت‌آپ
• از آن جایی که سرمایه تامین شده در این مرحله برای توسعه صرف می شود، رقم آن از مراحل قبلی بیشتر و بین ۵ تا ۲۵ ملیون دلار است.
• در این مرحله، استارت آپ مسائل و مشکلات مربوط به دوران رشد (که در همه شرکت های موفق نیز وجود دارد) را دارا است. آینده روشن است اما سرمایه در گردش کافی نیست. فروش به سرعت در حال رشد و حساب های دریافتنی رو به افزایش است اما دریافتنی ها هنوز به جریانات نقدی کافی و پایدار تبدیل نشده است. استارت آپ احتمالا به سرمایه در گردش بیشتری نیاز دارد چرا که برروی توسعه و فروش محصول متمرکز شده و از طرف دیگر، با حجم قابل توجهی از حسابهای دریافتنی وصول نشده رو به رو است.
• در این مرحله، شرکت در بازار جا افتاده و برخی از اهداف اولیه فروش را محقق کرده است.
• سرانجام حسابهای دریافتنی وصول شده و پول نقد مورد نیاز برای اینکه شرکت به خودکفایی برسد تولید می گردد. پس از این مرحله، مرحله بعدی تامین مالی مورد نیاز است.

Mezzanine stage

ویژگی ها:

• این مرحله، آخرین مرحله و پیش از آن است که شرکت وارد بورس شود یا به یک خریدار استراتژیک فروخته شود.
• نمونه دومی از محصول پیش از این تولید یا توزیع شده است.
• تیم مدیریتی شکل گرفته و شرکت در تلاش است، مدیریت جریانات نقدی را بهبود بخشد.
• تسهیلات تولیدی مستقر شده و شرکت پیش از این، به بین المللی شدن می اندیشد.
• تامین مالی مورد نیاز بین ۵ تا ۲۵ ملیون دلار است.
• هدف از تامین مالی این است که شرکت تا ورود به بورس یا فروش استراتژیک، با کمبود پول نقد مواجه نشود.
• در این مرحله، شرکت به عنوان نمونه ای موفق پذیرفته شده و سابقه مشخصی دارد. اگرچه ممکن است شرکت هنوز با انبوهی از حساب های دریافتنی وصول نشده مواجه باشد.
• سود در حال شناسایی است اما حسابهای دریافتنی همزمان با فروش، در حال رشد هستند.
• تامین مالی صورت گرفته ممکن است به صورت یک بدهی قابل تبدیل باشد. همچنین، شرکت درآمد و عایدی (earning) کافی برای اخذ وام را دارا است.
• بقاپذیری تجاری (Commercial viability) محصول بیشتر از آن است که صرفا منجر به فروش شده و سبب وصول حسابهای دریافتنی نیز می گردد. (فروش نقدی به جای فروش نسیه)
• تامین مالی ممکن است به منظور بازخرید سهام سرمایه گذاران قبلی و پرداخت هزینه های دیگری که پیش از ورود به بورس رخ داده اند؛ باشد.

منبع: کتاب CAlA Level 1, An Introduction to Core Topics in Alternative Investments